19. yüzyılın ortalarından sonra flamenko şarkılarına genellikle gitar müziği ve bir palo seco (İspanyolca: “kuru sopa”, tempo tutmak için yere vurulan bir sopa) ile bir dizi koreografili dans adımı ve bir dizi doğaçlama figür sergileyen bir dansçı eşlik etmiştir. Baile ya da dans, o zamandan beri flamenkonun baskın unsuru olmuştur ve tipik olarak gitar müziği ve şarkıcılar eşliğinde icra edilir.
Dansçıya (bailaor [erkek], bailaora [kadın]) eşlik eden şarkıcı (cantaor), ağırlıklı olarak beyaz, Hıristiyan İspanyol toplumundan dışlanmış bir alt kültürün deneyimlerini yansıtan efsaneleri ve günlük yaşam öykülerini aktarır. Dansçı, şarkıcının hikâyesinin kahramanı ve onun yorumlayıcısıdır. Baile, genellikle uzun solo pasajlarda (solea) sergilenen kolların (braceo) ve gövdenin üst kısmının, el ve parmak hareketlerinin (florea), ayak hareketlerinin (zapateado) ve topuk hareketlerinin (taconeo) hareketlerini içeren, stilize edilmiş ve yine de son derece kişisel, akıcı bir hareket gösterisidir. Erkek dansçılar genellikle karmaşık ayak hareketleri yaparken, geleneksel olarak özenle fırfırlanmış elbiseler giyen kadın dansçılar elleri ve gövdenin üst kısmını vurgular. Gitarist (tocoar) dansçının bireysel ritmik tempoları için gerekli olan ritmi (compás) tutarak dansçıya eşlik eder (ve performans alanı geniş olduğunda, onu takip ederek bile) eşlik eder.
Derin müzikal bir dansçının, 15-20 dakikalık bir sahneden sonra, Federico García Lorca’nın 1933’te los sonidos negros (“karanlık sesler”) olarak tanımladığı ve dansçının bedenini istila eden, yoğun bir şekilde odaklanmış, trans halinde bir duygu durumu olan duende’ye girdiği söylenir. Bu olağanüstü durum, ritmik el çırpmaları ve seyirciler ile diğer sanatçılardan gelen cesaretlendirici nidalarla (jaleo) pekiştirilir. Gitano flamenko dansçıları cante jondo’yu bir ibadet biçimi olarak görür ve böylece duende’de dansçı hem seyirci hem de Tanrı ile iletişim kurar. Flamenkonun antik kökenlerini ortaya çıkarabilecek olan şey, kol, el ve ayak hareketlerinin Hint yarımadasındaki geleneksel Hindu dansına çok benzeyen derin dansın (baile grande) hareketleridir.
Referanslar: